Ένας κορυφαίος μελισσοκομικός χειρισμός για κόψιμο παραφυάδων και αντιμετώπιση της σμηνουργίας

Ανάρτηση: Ορεινή μέλισσα
Σήμερα θα αναφερθούμε στην τεχνική σμηνουργία, που είναι ένα θέμα ιδιαίτερα επίκαιρο, λόγω εποχής. Ίσως κάποιοι αναγνώστες, κυρίως νέοι μελισσοκόμοι, να νοιώσουν κάποια αμηχανία, διαβάζοντας τον όρο «τεχνική σμηνουργία», αφού ο σημαντικός αυτός μελισσοκομικός χειρισμός είναι περισσότερος γνωστός σαν «κόψιμο παραφυάδων».

Από πολλούς μελισσοκόμους-ερευνητές η τεχνική σμηνουργία ή το κόψιμο παραφυάδων, αν προτιμάτε, θεωρείτε σαν τον κορυφαίο μελισσοκομικό χειρισμό, και όχι άδικα, αφού όπως θα δούμε στη συνέχεια τα αποτελέσματά του είναι πολλά και εντυπωσιακά.

Οι περισσότεροι μελισσοκόμοι κόβουν παραφυάδες, κυρίως για να αυξήσουν τον αριθμό των μελισσιών τους, αγνοώντας συνήθως πως τα παράλληλα οφέλη από αυτή τους την ενέργεια είναι, πολλές φορές, πιο σημαντικά από τη δημιουργία νέων μελισσιών! 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. 

Ανεξάρτητα από πια μέθοδο δημιουργίας παραφυάδων εφαρμόζουμε, όλες τους έχουν κάποια κοινά στοιχεία: Νωρίς την άνοιξη, παίρνουμε από κάποιο παραγωγικό μελίσσι, συνήθως της προηγούμενης χρονιάς, ένα ή δυο πλαίσια φρέσκου γόνου καθώς και ένα μέρος του πληθυσμού του και τα τοποθετούμε σε μια νέα κυψέλη, όπου περιμένουμε να δημιουργήσει μια νέα βασίλισσα και στη συνέχεια να εξελιχθεί σε ένα κανονικό μελίσσι. Εναλλακτικά, έχουμε τη δυνατότητα να δώσουμε μια έτοιμη βασίλισσα στο νέο μας αυτό μελισσάκι, κερδίζοντας έτσι τριάντα περίπου μέρες από την εξέλιξη του και πετυχαίνοντας να γίνει παραγωγικό την ίδια χρονιά της δημιουργίας του. 

Με τον τρόπο αυτό αυγατίζουμε τα μελίσσια μας, κάνοντας κάτι που η φύση συνήθως το κάνει από μόνη της, μέσα από τη διαδικασία της φυσικής σμηνουργίας που, όπως όλοι γνωρίζουμε, αποτελεί μια ανεπιθύμητη εξέλιξη, για εμάς τους μελισσοκόμους. Αυτή ακριβώς την ανεπιθύμητη εξέλιξη μπορούμε να προλάβουμε εφαρμόζοντας την τεχνική σμηνουργία, γεγονός που αποτελεί το πρώτο παράλληλο όφελος από τη δημιουργία νέων παραφυάδων. 

Ένα δεύτερο όφελος από το κόψιμο παραφυάδων, είναι η δυνατότητα αυτόματης ανανέωσης των βασιλισσών του μελισσοκομείου μας, ακόμα και κάθε χρόνο. Αυτό το πετυχαίνουμε κόβοντας την άνοιξη παραφυάδες από όλα τα μελίσσια μας, τις οποίες ξαναενώνουμε μεταξύ τους (κάθε παλιό με κάθε νέο μελίσσι), λίγες μέρες πριν την έναρξη της κύριας ανθοφορίας (π.χ. του θυμαριού). 

Από αυτόν το χειρισμό, συνήθως, η νέα μάνα επικρατεί, ιδιαίτερα αν κατά τη συνένωση το παλιό μελίσσι τοποθετηθεί σαν όροφος πάνω στο νέο μελίσσι, παίρνοντας φυσικά όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης – π.χ. χρήση εφημερίδας. 

Αν, κάποιο αναγνώστες, αντιπαραθέσουν το επιχείρημα πως με αυτό τον τρόπο χρειαζόμαστε διπλάσιες κυψέλες, θα του υπενθυμίσουμε πως έτσι και αλλιώς, σε κανονικές συνθήκες, πρέπει να βάζουμε πατώματα στα μελίσσια μας για να πετύχουμε μια αξιοπρεπή σοδιά. Επομένως, μόνο βάσεις και καπάκια θα χρειαστούμε επί πλέον, που λόγω της μικρής διάρκειας και της εποχής - αρχές της άνοιξης - που θα τα χρησιμοποιήσουμε, θα μπορούσαν να είναι απλούστατες κατασκευές, φτιαγμένες από εμάς τους ίδιους, με πολύ μικρό κόστος κατασκευής. 

Πέρα όμως από την αυτόματη ανανέωση των βασιλισσών μας, το συστηματικό κόψιμο παραφυάδων από κάθε μελίσσι μας, όπως το περιγράφουμε πιο πάνω, δημιουργεί, μετά την επανένωση, μελίσσια με πολύ μεγαλύτερους πληθυσμούς, αφού, από μελέτες, έχει αποδειχθεί πως τα μικρά μελίσσια εκτρέφουν πολύ περισσότερο γόνο από ότι τα μεγάλα μελίσσια. Πιο συγκεκριμένα, ένα μελίσσι με δέκα χιλιάδες μέλισσες που αντιστοιχούν σε τρία με τέσσερα πλαίσια πληθυσμού, εκτρέφει έως και τέσσερις προνύμφες ανά μέλισσα, ενώ ένα δεκαρισμένο μελίσσι εκτρέφει μόνο μια προνύμφη ανά μέλισσα. Αυτή ακριβώς η λεπτομέρεια αποτελεί το τρίτο παράπλευρο όφελος που έχουμε από τον χειρισμό της τεχνικής σμηνουργίας. 

Αφήσαμε για το τέλος το τέταρτο και σημαντικότερο ίσως παράπλευρο όφελος από το συστηματικό κόψιμο παραφυάδων. Αυτό δεν είναι άλλο από την καταπολέμηση του μεγαλύτερου ίσως εχθρού των μελισσιών μας, που δεν είναι άλλος από το ακάρι βαρρόα. 

Καθώς η δημιουργία μιας παραφυάδας, αραιώνει το αρχικό μας μελίσσι από πληθυσμό και γόνο, συγχρόνως το αραιώνει και από τα άτομα της βαρρόα, που σε μια τέτοια περίπτωση θα έχουν να αντιμετωπίσουν δυο δυσμενείς καταστάσεις. Η πρώτη είναι η διπλάσια πιθανότητα που υπάρχει να βρεθούν εκτός κυψέλης πέφτοντας στους διάτρητους πάτους των δυο κυψελών (παλιάς και νέας). Να υπενθυμίσουμε εδώ πως η χρήση διάτρητων πάτων, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της σύγχρονης μελισσοκομίας και πρέπει να είναι η επιλογή του κάθε νέου μελισσοκόμου. 

Η δεύτερη δυσμενής κατάσταση που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός της βαρρόα που υπάρχει σε ένα μελίσσι, σαν κόψουμε παραφυάδα από αυτό, είναι το γεγονός πως για τριάντα ολόκληρες μέρες – μέχρις ότου δημιουργηθεί και αρχίζει να γεννάει μια νέα βασίλισσα – δεν θα υπάρχει φρέσκος γόνος στην παραφυάδα. Αυτό, όμως, θα έχει σαν συνέπεια να σταματήσει για αυτό το διάστημα ο αναπαραγωγικός κύκλος της βαρρόα. 

Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε πως η τεχνική σμηνουργία αποτελεί πράγματι τον σημαντικότερο μελισσοκομικό χειρισμό και πως η εφαρμογή της θα πρέπει να γίνεται συστηματικά, για όλους τους λόγους που περιγράφουμε πιο πάνω. Τέλος θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας πως στο άρθρο μας για την «Ολιστική Αφάρμακη Μελισσοκομία», μπορούν να βρουν περισσότερες λεπτομέρειες για τα οφέλη της συστηματικής δημιουργίας παραφυάδων. Σε επόμενο άρθρο μας θα αναφερθούμε στους δέκα γνωστότερους τρόπους δημιουργίας παραφυάδων. Μέχρι τότε εύχομαστε σε όλους μας υγεία, δύναμη και καλή συνέχεια.

Επιμέλεια: Μανόλης Δερμάτης - ερευνητής μελισσοκόμος